“Avrupa’nın orta yeri kan revandı… Soykırım, tecavüz, toplama kampları, sıradandı o günlerde. Kadim Bosna av, Sırplar avcıydı. Ve medeniyetin göbeğindeki av çok kanlıydı.
Memleketler arası toplum şimdi çıkarını hesaplamamış olmalıydı ki, üç maymunu oynadı 3,5 yıl… Görmediler, duymadılar konuşmadılar.
Bir gazeteci kabus üzere olsa da yüzyılın olayını görmek, izlemek, yazmak istemez mi? Spor gazetecisi kimliğimden pişmanlık duyduğum tek süreç o vakitti.
Ben Yugoslavya’nın çöküşünü medyadan izlerken Tuzla üzere bir cennet tabiata doğan Pjanic birinci adımlarını silah sesleri eşliğinde atıyor ve insan marifetiyle yaratılmış yeryüzü cehennemini hissediyor olmalıydı. En azından babası Fahrudin ile annesi Fatima’nın telaşından tasasından anlardı tekinsiz bir şeyler olduğunu.
SAVAŞTA BOSNA YOLU
Servis arkadaşım, dostum -artık rahmetli- Yahya Vatansever yetişti imdadıma ve Saraybosna’da yer kalmadığı için savaşta hayatını kaybeden Boşnakların futbol alanlarına gömüldüğünü fısıldadı kulağıma.
Tekrar ettirdim Yahya’ya… Doğruladı. Futbol çağındaki gençler çocuklar, bir vakitler futbolsever Boşnaklar artık çimenlerin üzerinde değil altındaydı. O coğrafyadaki dehşetin çıtasını gösteren tokat üzere bir sembol değilse neydi bu?
Dört gün sonra Ben, Yahya ve genç foto muhabiri arkadaşım Cüneyt Şengül Saraybosna’ya ulaşmak için Belgrad’daydık. Saraybosna’ya giden otobüs ararken Yahya “konuşmayın” dedi. “Türk olduğumuzu anlamasınlar”!
Sırplar kadar zalim ve radikal olmasalar da Bosna’yı paylaşım yarışında Hırvatlar da vardı zira.
Savaşların en kirlisi iç savaşta olağandı.
Ulaştık Saraybosna’ya… İstanbul-Bolu kadar yolu eski belediye otobüslerimizi aratan kırık dökük araçta tam 20 saatte gidebildik… Adım uzunluğu denetim, otobüsten ayrılmak yasak, inip tuvalet aramak muhtemelen vurulma sebebi olarak.
İnsan, üzerine çevrili namluların sayısı arttıkça kanıksıyor galiba ölmeyi. Gitgide daha az gözetiyorduk kendimizi.
Pjanic’in babası, ailesiyle birlikte şimdi Lüksemburg’a ulaşmadıysa dostlarına akrabalarına ulaşmaya çalışıp, kapının eşiğine gelmiş dan nereye kaçabileceklerini hesaplıyor olmalıydı eş vakitli olarak.
Zira Tuzla bitmişti… En sonunda Cukiç idaresindeki Bosnalı Sırp birlikleri, Tuzla kentinin Kapiya semtini bombalamış, atakta 71 sivil hayatını kaybederken, 150’den fazla sivil yaralanmıştı. Miralem savaş çocuklarından biriydi artık.
DUMANI ÜSTÜNDE SARAYBOSNA
Saraybosna ise kuşatma altındaydı. Dünyanın en hoş yeşiline sahip kentin üzerine barut dumanı çökmüştü. Zirvelere yerleşmiş Sırp keskin nişancılardan korunmak için devrilip siper haline getirilmiş araçların ortasından geçerek Yahya’nın bulduğu kiralık meskene vardık.
Ancak ne ev… Mevsim kış ve ne doğal gaz ne elektrik var. Hepsini kesmiş Sırplar. Kapalı bilinmeyen getirilen 100 dolar ödediğimiz bir pizzayı paylaşıp yeniden 100 dolar verdiğimiz bir kolayı içtik, sabaha kadar titredik.
Sabah gördük ki, haber doğruydu.
Sarajevo Stadı askeri merkez yapılmıştı çoktan. Etrafındaki idman alanları kabristan. Cüneyt dayanılmaz fotoğraflar çekti, biz feci röportajlar yaptık. Döndüğümde yazımın başlığı “Saraybomba” idi.
MOSTAR’IN KÖPRÜSÜ TUZLA’NIN SEMBOLÜ
Saraybosna’ya kadar gelmişken savaş gazisi Mostar köprüsüne hürmet duruşunda bulunmamak, tam zıt istikamette olsa da iç savaşın en zalim yüzünün şahitlerinden Tuzla’ya taziyede bulunmamak olmazdı.
Çok tehlikeliydi ancak tehlikesiz yer yoktu ki Bosna’da.
Mostar Köprüsü o şık boynunu bükmemişti çağdaş çağın yabanilerine. Onlar da kırmışlardı. Kırıp beş asırdır taçlandırdığı Neretva ırmağına atmışlardı. Yıkık haldeki orta kısmın üzerindeki derme çatma yamayı aşmak yürek işiydi.
Bir de etrafın sessizliği… İnsan yoktu zati. Varsa gizlenmişti. Kuşlar, böcekler bile korkmuştu vahşetten.
Tuzla ondan daha feci.
Artık Tuzla’nın simgesi Osmanlı’dan kalan güzelim köprüler mescitler değil, kendini Birleşmiş Milletler üssüne yakın bir ağaca asarak canına kıyan ve varsayım etmesi sıkıntı olmasa da intihar sebebi asla bilinmeyecek olan Ferida Osmanovic isimli genç Boşnak bayandı.
O güzelim bembeyaz Tuzla meskenleri Hollanda peyniri üzere delik deşik olmuş hayalet kente dönen kent acı ve mevt maskesi takmıştı. Hatasız, silahsız biçimde katledilenlerin hayaletleri vardı yalnızca. Yutkunamıyorduk bile; boğazımız sıkılır üzere.
Tuzla’nın bomboş sokaklarında karşıdan karşıya koşarak kaçan bir çocuk görmüştüm yalnızca. Fırtına üzere koşuyordu. Artık küçük Miralem olduğunu hayal ediyorum. Güzel ki, vaktinde gidip katliamdan kurtulmuş Pjanic ailesi. Güzel ki, futbolcu babası ondaki futbol yeteneğini görmüş, teşvik etmiş.
DÖNÜŞ PJANİC’İNKİ ÜZERE
Saraybosna’ya döndüğümüzde Yahya müjdeyi(!) verdi:
Dönüş yolu kestirmeydi! İç savaş başladığından beri Saraybosna hava alanına birinci kere sivil uçak inecek biz de ona binecektik.
Evet bindik… Ancak BM askerlerinin verdiği startla, apronda makinalı tüfek takırtıları ortasında koşarak. Güya dönüş değil kaçıştı bizimki. Güya Pjanic ailesinin yazgısını paylaştık Bosna çıkışı.
Bize üç gün yetti Bosna’nın ve iç savaş denilen şeyin ne kadar insanlık dışı olduğunu ömür uzunluğu unutmamamız için.
Miralem’in çocukluğuna denk gelmesi çok güzel. Tahminen bozmamıştır psikolojisini.
Gördüğünüz gibi… Miralem Pjanic düşen uçaktan kurtulan biri kadar şanslı bir Bosnalıymış küçükken! Yirminci asrın büyük felaketinden kurtulup, futboluyla birlikte büyüyüp onu bize ikram etmek üzere Beşiktaş’a geldiği için bizim ne kadar şanslı olduğumuzu varsın siz düşünün artık.”