Nil Kural – Bu yıl çevrimiçi olarak başlayan, 18 Haziran’dan beri salonlara da dönen 40. İstanbul Sinema Şenliği, Türk sinemasının gelmiş geçmiş en büyük ustalarından Atıf Yılmaz’ın değişik periyotlarından iki sinemasının restore edilmiş kopyalarını perdede gösteriyor. Birincisi 1965 tarihli “Taçsız Kral”. İkincisi ise bir Atıf Yılmaz klasiği olan 1986 imali “Asiye Nasıl Kurtulur”. Bu vesileyle konuştuğumuz Atıf Yılmaz’ın eşi, usta oyuncu Deniz Türkali, bu iki sinema hakkındaki izlenimlerini paylaştı.

Senaryosunu öteki bir ustanın Safa Önal’ın kaleme aldığı “Taçsız Kral”, futbolun unutulmaz isimlerinden Metin Oktay’ın kendisini canlandırdığı bir biyografi. Öbür rollerde Gönül Muharrir, Erol Taş ve Ajda Pekkan’ın da yer aldığı sinema, Oktay’ın İzmir’den Galatasaray’da gol krallığına ve İtalya’ya uzanan seyahatinden bir Yeşilçam melodramı yaratıyor. Sineması, Deniz Türkali, babası Vedat Türkali ile olan diyalogla hatırlıyor: “’Taçsız Kral’ olağan tanınan bir sinema. O devirde seyretmiştim. Babamın (Vedat Türkali) hiç ilgisi yok elbette. ‘Kimdir bu Metin Oktay? Sinema iş yapar mı?’ dediğinde, ‘Tabii, Türkiye’nin en değerli insanı’ demiştim de babam çok gülmüştü.”

Neden ben oynamadım!

Atıf Yılmaz’ın geniş filmografisinde “Taçsız Kral”dan yaklaşık 20 yıl sonra gelen “Asiye Nasıl Kurtulur” ise üzerinden geçen vakte karşın hem Yılmaz sinemasının köşe taşlarından biri olarak kaldı, hem de Türkiye’de yapılmış bayan filmlerinin… Vasıf Öngören’in değerli oyununun, 1974 tarihli ve Nejat Saydam direktörlüğündeki uyarlamasının akabinde gelen ikinci çevrimi. Sinema, genelevde çalışan Asiye ve onu kurtarması için mektup yazdığı Fuhuşla Çaba Derneği Lideri Seniye üzerinden oyun içinde oyun halinde ilerleyen bir yapıya sahip. Türkali; sinemanın Atıf Yılmaz ile Barış Pirhasan işbirliğinin sonucu, “Adı Vasfiye”, “Aaahh Belinda” ve “Asiye Nasıl Kurtulur” diye sıralanan üç kıymetli sinemadan biri olduğunu söz ediyor: “Yılmaz, ‘Asiye Nasıl Kurtulur’da farklı ve farklı bir sinema lisanı kullandı. Oyunculuklar çok çok düzgündür, Müjde (Ar), Hümeyra, Ali Poyrazoğlu… Müzikler, danslar çok hoştur. Alışılmış kıymetli bir bahse da parmak basıyor. ‘Asiye Nasıl Kurtulur’ hâlâ çok geçerli bir sinema bence. Birinci seyrettiğimde çok çok beğenmiştim, kıskanmıştım, ben niçin oynamamışım diye… “

Türkali, Atıf Yılmaz’ın Yeşilçam’dan 1980’lerdeki, feminist hareket ve kimlik siyasetleri açısından hâlâ yeni kalan sinemalarına uzanan  yolunu, toplumsal yapıya duyduğu meraka bağlıyor: “Yılmaz, son derece meraklı, çağına çok bakan, ülkesindeki toplumsal hareketleri takip eden birisi olduğu için sineması bunu saklamak, değiştirmek, buna katkıda bulunmak, gözlemlemek üzere bir bakış açısına sahip. Her vakit farklı mevzular ve arayış içinde bir sinemacıydı, son nefesine kadar.”

Benim varlığımın katkısı oldu

Deniz Türkali, “Asiye Nasıl Kurtulur”un da ortalarında olduğu 1980 sonrası bayan sinemalarının feminist hareketle bağını şöyle açıklıyor: “Türkiye’de feminist hareket yükseliyordu. Benim ve arkadaşlarımın da içinde olduğu bir hareketti. Yılmaz’ın da ilgisini çekiyordu. Benim varlığım, münasebetiyle konutta bu mevzuların daima tartışılması, sinemasında tesirli oldu.”

Uzun müddettir sinemada izleyiciyle buluşamayan bu iki sinemanın restore edilmiş olarak beyazperdede gösterilecek olmasıyla ilgili ise Türkali, “’Asiye Nasıl Kurtulur’da çok sevdiğim bir sineması tekrar seyredeceğim. İtiraf edeyim, ‘Taçsız Kral’ı çok uzun vakit evvel gördüm ve hayal meyal hatırlıyorum ve çok merak ediyorum” diyor.